Het
pannenkoekenfeestje op kleine schaal mocht ik vergeten... Tijdens de overdracht
op 19 december werden we door Soeur Antoinette (hoofd van het ziekenhuis)
prompt uitgenodigd op een feest dat verzorgd zou worden door het
ziekenhuispersoneel. Wat waren we benieuwd!
's Avonds heb ik samen
met Charlotte, Francesca en Carlos afscheid genomen van mijn 24e levensjaar met
een glaasje sangria, die we enkele dagen geleden op de kop hadden kunnen tikken.
De appelsienen zijn hier echt overheerlijk. Op de koop toe vonden we carambolas
(sterfruit) om de glazen te versieren. Wat een overdaad... En alsof dat nog
niet genoeg was, maakte Carlos net voor middernacht nog een fles schuimwijn
open! :-)
De volgende ochtend
werd ik om 7u uit bed gesleurd door Charlotte. Ze had samen met Francesca de
binnenplaats en de eetkamer versierd met ballonnen en slingers, ik kreeg een
feesthoedje op en binnen wachtte me een uitgebreid ontbijt: omelet, koffie,
versgeperst sinaasappelsap, zelfgemaakte confituur.... Deze dag kon niet meer stuk.
In de voormiddag hebben we in het ziekenhuis gewerkt, in de namiddag nog twee
lessen gegeven aan de tweedejaars. Daarna kwam de kleermaker bij ons langs op
de parochie met de op maat gemaakte kleedjes voor het feest :-) we hadden eerder
deze week alle stalletjes in Bumba afgeschuimd op zoek naar mooie stoffen, met
succes! Om 17u30 werd ik achterop de moto gezwierd bij Carlos en zo -heel
stijlvol- in amazonezit naar het feest gebracht :-)
Ik was werkelijk
ontroerd. Enkele mensen hadden lekker gekookt, en de vroedvrouwen kwamen me een
cadeau overhandigen, waarvoor ze allen hadden samengelegd. En wat bleek.... ik
kreeg precies dezelfde stof die ik enkele dagen daarvoor in een winkeltje op de
kop had getikt. Men kent hier dus blijkbaar al mijn smaak! Ze blijven verbazen,
die Congolezen :-) Verder werd er veel gedronken en gedanst, we verlegden nog
even naar een ander 'café', waar
er meer ambiance was. 's Avonds werden we te voet naar huis begeleid. De wegen in
Bumba bestaan uit aarde en zand (géén asfalt
dus!) en straatverlichting is er niet. Het is dus even op je tellen passen om
geen lelijke val te maken. Gelukkig was er voldoende maanlicht... we zagen
zelfs onze eigen schaduw. Tussen haakjes: ook de sterrenhemel is hier om over
naar huis te schrijven. Wat ik bij deze dus ook doe ;-)
Zondag hebben we
afscheid genomen van onze geliefde anaesthesiste. Het vliegtuig zou in Bumba
vertrekken omstreeks 11u. Een goed anderhalf uur later -en uiteraard stipt naar
Congolese normen- zagen we een blinkend stipje aan de horizon verschijnen. Bij
het afscheid werden Charlotte en ik allebei even stil. Francesca's veertiendaags
bezoek is voorbijgevlogen. Binnen drie weken is het onze beurt om afscheid te
nemen, en het werd plots een staalhard besef hoe lastig we dat gaan vinden...
Wanneer ik aan een
doorsnee Congolees vraag hoe het gaat, krijg ik steevast als antwoord: "ça
va un peu" of " ça semble aller". Gisteren was ik verrast toen ik
een "ça va très bien" te horen
kreeg. Toen ik ernaar vroeg, antwoordde hij dat hij blij was in leven te zijn,
en bovendien zelfs in goede gezondheid. Wat kon hij nog meer wensen? Het leven
is hier inderdaad soms een 'overleven'. Mensen leiden -en lijden- hier een hard
bestaan, maar desondanks valt hier vast en zeker een 'joie de vivre' te bespeuren.
Hun aanleg voor dans en zang, grappen maken op de (voor ons) meest onmogelijke
momenten, hun gastvrijheid en vrijgevigheid, ...
Onlangs waren we met
Carlos aan het grappen dat bij menig Congolezen enkele genen ontbreken. Ik denk
hierbij vooral aan de zin voor punctualiteit, logisch redeneren en organisatie.
Tot onze verbazing vertelde hij dat ooit een pediater op bezoek gekomen was en
dezelfde opmerking maakte. Hij had er bovendien een plausibele verklaring voor...
Tijdens de eerste levensjaren worden kinderen voornamelijk op de rug van hun
moeder gedragen. Wanneer er zich bijgevolg iets afspeelt voor de ogen van de moeder,
kunnen zij dat niet zien. Op die manier leren ze volgens hem tijdens hun vroege
ontwikkeling letterlijk niet 'vooruitkijken', maar ook tijdens de latere
ontwikkeling manifesteert zich dat als een onvermogen om figuurlijk 'vooruit te
kijken' en zich te organiseren. Interessant...
Wanneer we dat aan de
praktijk toetsen, lijkt dat mijns inziens deels te kloppen. In tegenstelling
tot de Congolese vroedvrouwen zetten wij tijdens de arbeid van onze mama's
alles klaar voor de bevalling, zodat we niet meer van hot naar her moeten lopen
als het hoofd bijna wordt geboren. Ook tijdens onze lessen wordt duidelijk dat onze
meisjes het moeilijk vinden om hun vruchtbare dagen vooruit te plannen. Mensen
leven hier meer van dag tot dag. De levensomstandigheden "dwingen"
hen soms hiertoe: het klimaat laat bijvoorbeeld niet toe om voedsel lang te
bewaren, en van koelkasten is nauwelijks sprake.
Het is tijdens het schrijven van de blog al meermaals gebleken: een
recht op gezondheid is in Congo een 'voorrecht'. Dat heeft natuurlijk alles te
maken met het feit dat hier geen systeem van sociale zekerheid is. In
grootsteden als Kinshasa kan je wel privé-ziekteverzekeringen afsluiten, maar
in deze uithoek is daar geen sprake van.
Bij het inschatten van
gezondheidsproblemen treedt bovendien vaak vertraging op, waardoor men
laattijdig en dus met ernstigere symptomen aankomt in het ziekenhuis. Ik moet hierbij
spontaan denken aan een voordracht die gegeven werd door Artsen Zonder Grenzen
omtrent het 'three delays model'. Dit model gaat ervan uit dat er in
ontwikkelingslanden drie soorten vertraging bestaan in de zorgverlening. De
eerste vertraging betreft 'the delay in the decision to seek care' en heb ik
hierboven al beschreven. Deze vertraging komt vooral voort uit het gebrek aan
financiële middelen of het onvermogen om symptomen van ziekte te herkennen.
De tweede soort
vertraging wordt 'the delay in reaching care' genoemd. Ik illustreer met een casus
in het ziekenhuis. Enkele maanden geleden verloor een hypertensieve vrouw het
bewustzijn en werd per moto naar het ziekenhuis gebracht. Een bewusteloos
persoon vervoeren op een moto is geen sinecure en al zeker niet veilig, maar
het was de snelste manier om het ziekenhuis Notre Dame te bereiken, dat 40km
verderop lag. Tijdens de rit kwam de voet van de vrouw in het achterwiel van de
moto terecht. Gevolg: de vrouw is sindsdien gehospitaliseerd en zit in een rolstoel.
De voet heeft men gelukkig kunnen redden... Zondag kwam ook een zwangere vrouw
toe, die heel lang onderweg was: haar vliezen waren thuis gebroken en de
navelstreng hing uit de vagina. Baby's die in dergelijke situatie niet binnen
het kwartier worden geboren, zijn meestal ten dode opgeschreven. Bij opname kon
er dan ook geen foetale hartactiviteit meer worden geregistreerd... Het zou haar
negende bevalling worden, maar slechts drie van haar kinderen zijn nog in
leven.
De laatste vorm van
vertraging heet "the delay in receiving care" en treedt op wanneer de
patiënt effectief medische hulp heeft gezocht, maar er onvoldoende medisch materiaal
of medisch geschoold personeel voorhanden is om adequate zorg te verlenen. Hier
kunnen wij als vrijwilligers het 'gemakkelijkst' op inspelen.
Het project "een
hart voor Bumba" streeft er dan ook naar om duurzame investeringen te
doen, die een zo groot mogelijk publiek bereiken (zoals een radiografietoestel).
Heel sporadisch kan worden tussengekomen in de betaling van de behandeling van
patiënten, zoals een baby die in juni zonder dikke darm geboren werd.
Naast het praktische
en financiële aspect is dus ook een goede opleiding onontbeerlijk. Ik trek soms
grote ogen als ik de medische of verpleegkundige kennis van stagiairverpleegkundigen
of stagiairvroedvrouwen bevraag. De opleidingen zijn in Congo kwalitatief
minder hoogstaand dan in Europa. Er is vaak corruptie, diploma's worden ten
onrechte 'gekocht'. Wanneer je met mensenlevens werkt, is dat moraal compleet onaanvaardbaar
en in een Westerse wereld haast ondenkbaar... Gelukkig is er sinds september op
vraag en met de hulp van Carlos ook een "aspirant-
verpleegsterschool" opgericht, verbonden aan het college Notre Dame met
degelijke onderwijzers en gemotiveerde studenten. Daarnaast proberen wij ook
met onze lessen in het secundair onderwijs het bewustzijn en de kennis omtrent
vruchtbaarheid en anticonceptie aan te scherpen.
Maar naast al dat werk
werd er de laatste dagen ook veel gefeest. Op kerstavond zijn we om 18u naar de
mis afgezakt en aanschouwden we samen met een kleine duizend parochianen het
kerstverhaal in het Lingala. Twee jongemannen kropen bijna tot in de nok van de
kerk om voor lichtspot te spelen. Een hilarisch zicht.
Op kerstdag zelf
maakten we 's morgens onze langverwachte en felbegeerde pannenkoeken voor de
zusters en hielpen verder mee aan het fameuze Congolese gerecht "Moambe".
Het is een waar spektakel: bananen, kip, pili pili, rijst, arachidenoten,
palmolie, eieren en maniokbladeren. Alles moet in het bord worden gemengd tot
een gelijkmatige brij (volgens Carlos een berg van Sinaï). En wonder boven wonder,
het smaakte echt lekker! We waren wel ongelooflijk verzadigd, waardoor we
noodgedwongen het avondmaal en het daaropvolgend ontbijt overgeslagen hebben.
Er kwam echter een
domper op de feestvreugde. Enkele dagen later stierf Sifralotje, onze premature
baby, geheel onverwachts. De avond voordien waren we nog op bezoek geweest (ze
had ondertussen de kaap van 1kg bereikt!). Alle vitale parameters bleken uitstekend,
dus we vertrokken met een gerust hart naar huis. Wat we niet wisten is dat 's
morgens de baby voor dag en dauw door de familie meegenomen zou worden naar een
traditionele medicijnman. De familie had de moeder ervan overtuigd dat er 'slechte
geesten' huisden in het hoofd van het kind. Toen we toekwamen in het
ziekenhuis, was zij al overleden. De familieleden waren vertrokken om haar te
begraven en de moeder was al ontslagen uit het ziekenhuis. Het nieuws kwam als
een slag in ons gezicht. Zoveel verontwaardiging... zoveel onmacht over dit onrecht.
Onze westerse kennis en kunde, ons enthousiasme en onze zorgen zijn niet
opgewassen tegen deze diepgewortelde tradities en bijgeloof. Moeilijk om te
aanvaarden. Moeilijk om te begrijpen dat ook de sterkste kinderen hier geen eerlijke
kans krijgen. Ik vertelde de volgende dag het hele verhaal aan mijn moeder. Ze
was er ook enorm door geraakt en schreef het van zich af. Het werd een kerstverhaal.
"Ik ben geboren
op Kerstdag 2013
het kan ook enkele dagen
eerder zijn
het was alleszins rond
die tijd
Ik ben geboren in een ziekenhuis
in het noorden van
Congo
ik heb pech
ik ben te klein
ik weeg maar 1150 gram
te klein om in Congo
te leven
mijn moeder twijfelt
ze wil mij geen naam
geven
ze is bang
ze gelooft er niet
echt in
Toevallig zijn twee
Belgische vroedvrouwen
en een anesthesiste
bij mijn geboorte
ze willen mij een kans
geven
ze improviseren een
couveuse
en houden mij warm met
een warmwaterkruik
ze geloven in mij
ik vecht
ze stimuleren mijn
moeder om melk af te kolven
ik ben te klein
te klein om te drinken
aan de borst
ik heb de kracht niet
mijn moeder luistert
en doet zorgvuldig wat
haar is opgedragen
onder
begeleiding en met zoveel stimulerend enthousiasme
ze komen elke dag
meermaals naar mij kijken
hoe het met mij gaat
ook telkens voor ze
gaan slapen
ze geloven in mij
ook mijn moeder
verandert
ze ziet dat ik groei
ze begint er ook in te
geloven
ze legt mij al op haar
buik
ik voel haar naakte
huid
ik leef
ik vecht
ik mag al zonder warmwaterkruik
leven
ik ben een sterk kind
zeggen de vroedvrouwen
ieder Belgisch kind in
mijn situatie is niet zo sterk zeggen ze
ik groei van al dat
enthousiasme
ook in België is men
enthousiast over mijn geboorte
er worden kaarsjes
aangestoken
men vraagt naar mij
en vraagt hoe het met
mij gaat
mijn moeder knuffelt
mij
ze ziet mij graag
ze gelooft in mij
ik weeg vandaag 1
kilogram
het is feest in het
ziekenhuis
het ziet er goed uit
voor mij
ik leef
vandaag kwam mijn
familie met mijn moeder praten
ze moet mee
ik ook
we moeten naar een
Afrikaanse genezer
ik moet het ziekenhuis
verlaten
de Belgische
vroedvrouwen merken niet dat ik weg moet
ze zijn elders aan het
werk
ik ben bang
ik vecht
en ik leef
de Afrikaanse genezer
onderzoekt mij
hij besluit dat er een
vreemde geest in mijn hoofd huist
hij gelooft niet in
mij
hij overtuigt mijn
familie geen energie meer in mij te steken
ik ben klein
ik vecht
ik ben klein
ik heb pech
ze heeft in mij
geloofd
mijn moeder
maar tegen de traditie
kan ze niet op
ik ben te klein
ik vecht niet meer
ik leef niet meer
Geen opmerkingen:
Een reactie posten